GiriÅŸ
Ä°nternetin geliÅŸmesi ile birlikte yayıncılık ve medyada büyük deÄŸiÅŸimler meydana gelmiÅŸtir. Bu deÄŸiÅŸimler gazeteden radyoya, sinemadan televizyona kitle iletiÅŸim araçları diyebileceÄŸimiz tüm araçların gerek yayın yaptıkları ortamın gerekse üretilen içeriklerin deÄŸiÅŸimi olarak gerçekleÅŸmektedir. Bu deÄŸiÅŸimler de bizi hem yayın yapılan ortamları hem de üretilen içerikleri incelemeye itmektedir.
​
Yayın yapılan ortamlar denildiÄŸinde kastedilen içeriÄŸin hangi ortamdan sunulduÄŸu ile ilgilidir. Bu yazılı bir içerik için gazete, dergi; sesli bir içerik için radyo; sesli ve görsel bir içerik için televizyon ve sinema gibi kitle iletiÅŸim araçları iken internetin geliÅŸmesi ile birlikte tüm bu içerikler kendi yayın mecraları ile birlikte veya dışına, web ortamına veya web ortamına da üretilmeye baÅŸlamıştır.
Ortam deÄŸiÅŸiklikleri ile beraber içeriklerde de deÄŸiÅŸimler meydana gelebilmektedir. Yeni medyanın interaktif yapısını da kullanarak geleneksel metotlar kapsamında içerikler üretilebilmekte veya yeni yayın mecralarının kendi dinamikleri ile içerik üretilebilmektedir.
Yayıncılık yapılan alanlardan bir tanesi de eÄŸitim alanında yapılan eÄŸitim yayıncılığıdır. Her ne kadar uzaktan eÄŸitim yayıncılık tarihinden eskiye dayansa da kitle iletiÅŸim araçlarındaki deÄŸiÅŸimler ile birlikte uzaktan eÄŸitim buna baÄŸlı olarak biçim deÄŸiÅŸtirmiÅŸ ve televizyonun daha hakim olduÄŸu yıllarda eÄŸitim yayıncılığı bir tür olarak yerini almıştır. Günümüzde ise yeni teknolojilerin ve web ortamının da etkisi ile eÄŸitim yayıncılığı farklı biçimlerde karşımıza çıkmaktadır.
Bu çalışmada eÄŸitim yayıncılığı ile yeni medya iliÅŸkisine deÄŸinilecektir. Ä°nternetin ve yeni medyanın geliÅŸimi ile yeni medyanın ne olduÄŸuna dair bilgilendirmeler yapıldıktan sonra uzaktan eÄŸitim ve eÄŸitim yayıncılığı hakkında bilgiler verilecektir. Daha sonra yeni medya ve internet ortamının etkisi ile eÄŸitim yayıncılığında gerçekleÅŸen dönüÅŸümlere ve bu alanda faaliyet gösteren bir kuruluÅŸ üzerinden neler olduÄŸuna genel bir perspektiften bakılacaktır.
Yeni Medya Nedir?
Yeni medya nedir’e geçmeden önce yeni medyanın var olmasını saÄŸlayan internet nedir sorusuna ve internetin kısa, özet bir tarihçesine bakabiliriz, 2005 gibi erken dönem için de olsa internet nedir sorusunun cevabı Ahmet Parlak tarafından ÅŸu ÅŸekilde verilmiÅŸtir:
“Internet, birçok bilgisayar sistemini TCP/IP protokolü ile birbirine baÄŸlayan dünya çapında yaygın olan ve sürekli büyüyen bir iletiÅŸim ağıdır. Internet, bilgiye kolay, ucuz, hızlı ve güvenli ulaÅŸmanın ve onu paylaÅŸmanın günümüzdeki en geçerli yoludur. Internet'in önemi, 'Olmazsa Olmaz' derecesinde sürekli olarak artmaktadır.” (Parlak, 2005)
(Bulunmaz, 2014), (Internet)
Ä°nternet bu ÅŸekilde geliÅŸirken internet kullanımı da yıllara göre aÅŸağıdaki ÅŸekilde geliÅŸim göstermiÅŸtir.
Yeni medya internet teknolojisinin geliÅŸmesi ile birlikte geliÅŸen ve eski medyanın dönüÅŸümünü ifade etmek için kullanılan bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Yeni medyanın ne olduÄŸunu ne olmadığı, özellikleri ve yeni medyaya dair bazı kavramlar üzerinden anlatmaya çalışmak yerinde olacaktır.
Yeni medyayı daha iyi anlayabilmek için geleneksel medya nedir ve bu medya içindeki kitle iletiÅŸim araçları nelerdir onlara yakından bakalım:
Geleneksel medyanın duraÄŸan, izleyiciyi, okuyucuyu, dinleyiciyi; kullanıcıyı pasif konumlandıran, daha çok tek yönlü iletiÅŸim araçları ile iliÅŸkili olduÄŸu görülmektedir. Buna karşılık yeni medyanın özelliklerini birkaç farklı perspektiften ÅŸöyle sıralayabiliriz:
Kavram
AÄŸ baÄŸlantılı (Networkable): Yeni medya birçok aÄŸ yapısıyla bütünleÅŸebilen ve yakınsamayı mümkün kılar.
Dijital (Digital): Yeni medyada tüm içerik dijital olarak akmaktadır.
Kaynak
Manovich, 2003; Schorr, Schenk ve Campbell, 2003; Flew, 2008;
DeFleur ve Dennis, 2010
Interaktif (Interactive): Yeni medya aÄŸ yapısıyla yakınsamayı destekleyen çok yönlü kanallara sahip olması nedeniyle interaktiftir.
Manovich, 2003; Schorr, Schenk ve Campbell, 2003
Flew, 2008; Schivinski ve Dabrowski, 2014;
Yakınsamayı destekleyen (Convergence): Yeni medya birçok dijital araç ve medyayı birbirine baÄŸlayan ve yakınsayan dev bir sistemdir.
Çok katmanlı bir yapıdadır (multi-layered)
Dijck, 2013
Manovich, 2003; Dimmick, Chen ve Li, 2004; Vela, Martinez ve Reyes, 2012
Medyalar üstü bir medyadır (Hiper-media): Yeni medya tüm sistemleri dönüÅŸtüren medyalar üstü bir medyadır.
Herhangi bir cihaz üzerinden ulaşılabilir (Accessible on any-digital device): Yeni medya sistemindeki her cihaz ve içerik farklı cihaz ve aÄŸlar yoluyla ulaşılabilir. Bu yetenek yakınsama yeteneÄŸinden ileri gelmektedir.
Ä°stenilen anda ulaşılabilir (On-demand access and Real-time ): Yeni medya sistemindeki her cihaza ve içeriÄŸe, yine yakınsama özelliÄŸi dolayısıyla, istenilen anda ve gerçek zamanda ulaşılabilmektedir.
Ä°çeriÄŸin yaratıcı ve iÅŸbirliÄŸiyle yaratılması (Collaborative and creative participation of contributors): Yeni medyalarda içerik tüketicileri tarafından oluÅŸturulmakta ve geliÅŸtirilmektedir. Ayrıca içeriÄŸin oluÅŸturulmasında sınırsız formlar sunarak içeriÄŸin yaratıcı ÅŸekilde oluÅŸturulmasını desteklemektedir.
Schivinski ve Dabrowski, 2014
Yalnızca fiziksel ağ bağlantısına dayalı olmayan (Not-only physical): Yeni medya yalnızca fiziksel ağ bağlantılarıyla değil fiziksel olamayan bağlantı modelleriyle (Cloud, DLNA, NFC, Bluetooth, Uydu vs...) de ulaşılabilir olması onu diğer medyalardan ayırmaktadır.
Yanık, 2014
Çoklu iliÅŸkiler modelini destekler (Many-to-many relationship): Yeni medyalar kiÅŸiler arası iletiÅŸimdeki “one-to-one” ve kitle iletiÅŸim araçlarındaki “one-to-many” yapısındaki iliÅŸkilerin ötesinde “many-to many” yapısında çoklu iliÅŸkiler modelini destekleyen bir yapıdadır.
Sınırı olmayan bir özelliÄŸe sahip (Unrestricted - not standardized): Yeni medyada standart yoktur ve her ÅŸey manipüle edilerek sürekli deÄŸiÅŸir. Yeni medyada hem sistem hem de içerik kontrolsüz (unregulated) bir yapıdadır ve kolaylıkla manipüle edilebilir.
Crosbie, 2002
Schivinski ve Dabrowski, 2014; Flew, 2008; Shapiro, 1999;
Manovich, 2003; DeFleur ve Dennis, 2010; Croteau ve Hoynes, 2003
(Yanık, 2014),
Ayrıca yeni medyaya dair şunlara değinmek de faydalı olacaktır:
Convergence: Yukarıda tabloda da yer alan convergence yakınsama veya yöndeÅŸme olarak tanımlanan bir kavram. Birçok kitle iletiÅŸim aracının birbiri tarafından desteklenmesi anlamına gelen bu kavram özellikle Jenkins tarafından ortaya atılan Convergence Culture yani yöndeÅŸme kültürü ile önemi daha fazla anlaşılan kavramlardan bir tanesi. (Dikmen, 2017)
Multi-Media ve Hyper-Media: Çoklu ortam ve medyalar üstü medya (Dikmen, 2017; Yanık, 2014) anlamlarına gelebilecek bu iki kavram yeni medyayı anlamak adına önemlidir. Çoklu ortam da medyalar üstü medya kavramı da convergence ile iliÅŸkili kavramlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Çoklu ortam dediÄŸimiz aynı içeriÄŸin farklı ortamlarda tüketilmesi iken hyper media ise yeni medyanın tüm bu medyaların üstünde konumlanması ile iliÅŸkilidir.
Cross Media: Aynı içeriÄŸin birden fazla platform üzerinden yayınlanması gibi temel bir anlamı olan cross media türçe kaynakların çoÄŸunda çapraz medya ya da çapraz içerik olarak tercüme edilse de burada yer alan cross çapraz anlamından çok bir tarafa geçme anlamına gelmektedir bu yüzden de geçirgen ortam olarak tercüme edilmesi daha doÄŸru olacaktır. (Dikmen, 2017)
Trans Media: Türkçe kaynaklara genellikle olduÄŸu gibi aktarılmış olan transmedya ise trans ön ekinin deÄŸiÅŸim ve dönüÅŸüm anlamlarını alarak deÄŸiÅŸkenortam olarak adlandırılabilir. (Dikmen, 2017) DeÄŸiÅŸkenortamı daha iyi anlamak için aÅŸağıdaki bilgilendirmeler yerinde olacaktır.
Tüm bu tanımlamalar, yeni medyanın ne olduÄŸu ve olmadığı ve yeni medyaya iliÅŸkin kavramlar yayıncılığın dönüÅŸümünü anlayabilmek için önemlidir.
Uzaktan Eğitim, Eğitim Yayıncılığı, Online Eğitim Kavramsal Bir Bakış
Uzaktan eÄŸitim, eÄŸitim yayıncılığı ve online eÄŸitim kavramlarının tanımlarını yapmaya geçmeden önce belirtmek gerekir ki bu kavramlar birbirilerinin yerine kullanılabilmektedir fakat bu kusurlu bir kullanımdır. Bunlardan muhtemelen en kapsayıcı olanı uzaktan eÄŸitimdir çünkü uzaktan eÄŸitim hem kavramsal olarak hem de uygulamaya geçilmesi açısından en eski ortaya çıkan yapıdır. EÄŸitim yayıncılığı (burada kast edilen yayın broadcasting) radyo ve televizyonun geliÅŸmesi ile ortaya çıkmıştır. Online eÄŸitim ise internetin ve yeni medya araçlarının varlığı ile mümkün olmuÅŸtur.
Uzaktan EÄŸitim: Farklı birçok anlama gelebilecek ve tarihsel olarak farklı ÅŸekillerde kullanılmış olsa da bugün gelinen noktada uzaktan eÄŸitim mekânsal olarak farklı ortamlarda bulunan öÄŸretici kaynakları, kiÅŸileri ve öÄŸrenenleri bir araya getiren yazılı, görüntülü ve/veya sesli eÄŸitim ve öÄŸretim iÅŸidir diyebiliriz. (Ä°ÅŸman’dan aktaran Kırık, 2014, s.75)
Online EÄŸitim: Neredeyse çoÄŸu kaynakta online eÄŸitim kavramının uzaktan eÄŸitim yerine kullanıldığı görülse de online eÄŸitim daha çok web tabanlı eÄŸitim ile iliÅŸkili olarak karşımıza çıkmaktadır. Web tabanlı eÄŸitim ise eÄŸitimin zaman ve mekandan bağımsız olarak ve bilgisayar ile interneti araÅŸtırma ve iletiÅŸim amacıyla merkeze alarak yapılan bir eÄŸitim modelidir denebilir. (Oral ve KenanoÄŸlu, 2012)
EÄŸitim Yayıncılığı: Televizyonda yayıncılık program türlerine baÄŸlı olarak kendi modelini geliÅŸtirmiÅŸtir. Bu yayıncılık türlerine baÄŸlı program türleri içinde haber, belgesel, spor vb. türler bulunmaktadır. Televizyondaki program türlerini yayıncılık türü olarak aldığımızda 2014 yılında RTÜK tarafından yayımlanan program türleri kod kitapçığına göre eÄŸitim programları “Toplumun farklı kesimlerine hitap eden ve hayatta gerekebilecek farklı bilgi ve beceri türlerini kapsayan eÄŸitim amaçlı hazırlanmış program türü” olarak kayıt altına alınmıştır. (RTÜK, 2014) Ä°ÅŸte eÄŸitim yayıncılığı da bu amaçla yapılan yayıncılık türüdür. Bu bilgi dönüÅŸen televizyon yayıncılığı açısından da önem taşımaktadır.
Tanımlara baktığımızda da görüleceÄŸi üzere uzaktan eÄŸitim bir eÄŸitim modeli iken eÄŸitim yayıncılığı ve online eÄŸitim ise bu model içindeki türlerdir diyebiliriz.
Dünya'da ve Türkiye'de Uzaktan EÄŸitimin Tarihçesi ve GeliÅŸimi
Mektup ile baÅŸlayan uzaktan eÄŸitim modeli bugün teknolojinin, yeni medyanın kullanımı ile geliÅŸim ve dönüÅŸüm yaÅŸamıştır. Bu geliÅŸim ve dönüÅŸümden önce özellikle geleneksel medyada bulunan kitle iletiÅŸim araçları yeni medyaya dönüÅŸmeden önce uzaktan eÄŸitimin ve eÄŸitim yayıncılığının geliÅŸimi, tarihçesi ÅŸu ÅŸekilde olmuÅŸtur:
(Bozkurt, 2017; Kırık, 2014; Uzaktan Eğitim)
Uzaktan eÄŸitimin tarihsel geliÅŸiminin yanı sıra son yıllarda, özellikle covid 19 pandemisi ile de iliÅŸkili olarak gösterdiÄŸi artışa dair aÅŸağıdaki veriler de önemlidir diyebiliriz:
(Ülkeler)
(Coursera)
Yeni Medya ve DönüÅŸen EÄŸitim Yayıncılığı
Yeni medya içinde yer alan kitle iletiÅŸim araçları medya içinde her konuda olduÄŸu gibi uzaktan eÄŸitimin ve eÄŸitim yayıncılığının da deÄŸiÅŸmesini, dönüÅŸmesini saÄŸlamıştır. Bu deÄŸiÅŸimin yoÄŸun yaÅŸandığı alanlardan biri olan yayıncılık alanı yeni medya ile birlikte yeni bir ÅŸekil almıştır.
Ä°nternet teknolojisinin 1990’lı yıllardan itibaren hızla geliÅŸmesi ile birlikte hem dünyada hem de Türkiye’de televizyon yayıncılığı da deÄŸiÅŸmeye, dönüÅŸmeye ve yöndeÅŸmeye baÅŸlamıştır. Özellikle web 3.0 dönemi (2010 ile birlikte) yani semantik web dönemi ile birlikte internet ve yeni medya platformları arasındaki eÅŸgüdümlülük internet ile geleneksel kitle iletiÅŸim araçlarında da etkileÅŸime sebep oldu ve internet bu geleneksel araçları kontrolü altına aldı, böylece yeni bir yayıncılık modeli ve yayıncılık içindeki türlerde deÄŸiÅŸim ve dönüÅŸümler ortaya çıktı. (Dikmen, 2017)
Yayıncılığın genelindeki deÄŸiÅŸim eÄŸitim yayıncılığına da yansımış burada da birçok deÄŸiÅŸim ve dönüÅŸüm yaÅŸandığı gibi yeni yayın modelleri de ortaya çıkmıştır ve çıkmaktadır. Bunlardan bazıları sosyal medya olarak adlandırılan mecralar üzerinden yayın yapanlar, bazıları uzaktan eÄŸitim için kurulan websitelerini kullanan yayıncılar, bazıları kendi websitelerini, sanal dershanelerini kuranlardır diyebiliriz.
Yeni medyanın ve bu kapsamdaki teknolojilerin geliÅŸmesi ile birlikte eÄŸitim üzerine yayın yapan veya uzaktan eÄŸitim alanında faaliyet gösteren firmalar da var olmaktadır. Bu çalışmanın hipotezi de bu duruma baÄŸlı olarak ÅŸu ÅŸekilde ortaya konabilir:
Hipotez: MektuplaÅŸma ile baÅŸlayan eÄŸitim yayıncılığı kitle iletiÅŸim araçlarının geliÅŸmesi ile birlikte bu araçlar kullanılarak yapılmaya da baÅŸlanmıştır. Yeni medyanın geliÅŸimi ile birlikte bu yayıncılık daha da kolaylaÅŸmış ve yeni medya araçları ile yaygın bir ÅŸekilde yapılmaya baÅŸlanmıştır. Covid sürecinde özellikle yeni medya kullanımının yaygınlaÅŸması ile birlikte eÄŸitim yayıncılığı da deÄŸiÅŸmiÅŸ ve geliÅŸmiÅŸtir. Bunların yanı sıra eÄŸitim yayıncılığı uzun bir süre devlet eli ve kanalları ile yürütülse de özellikle yine yeni medya kavramı ile paralel olarak özel sektör aracılığı ile de dönüÅŸen yayıncılık dinamikleri kapsamında uygulanmaya baÅŸlanmış ve ÅŸu anda da aktif bir biçimde uygulanmaktadır, özel sektörün eÄŸitim yayıncılığının/uzaktan eÄŸitimin geliÅŸmesinde etkileri ve katkıları bulunmaktadır.
Bu hipoteze bağlı olarak ortaya konan araştırma soruları şunlardır:
1) Yeni Medya Eğitim Yayıncılığını Etkiledi mi?
2) Kovid Sürecinde ve Sonrasında EÄŸitim Yayıncılığı DeÄŸiÅŸti mi?
3) EÄŸitim Yayıncılığına Özel Sektörün Etkileri ve Katkıları Neler?
Bu hipotez ve araÅŸtırma soruları ışığında uzaktan eÄŸitim alanında faaliyet gösteren kurumlardan birisi olan Tekuzem’in kurucusu Serdar Turan ile derinlemesine görüÅŸme gerçekleÅŸtirilmiÅŸtir. Bu görüÅŸmede yer alan soru ve cevaplar ses kaydında mevcuttur.
SONUÇ
Dünyada ve Türkiye’de internet teknolojisinin ve yeni medyanın aracılığıyla hem iletiÅŸim araçları hem de bu araçların içinde yer alan yayıncılık ve yayımcılık türleri deÄŸiÅŸmektedir.
​
EÄŸitim yayıncılığı ve uzaktan eÄŸitim de diÄŸer tüm alanlarda olduÄŸu deÄŸiÅŸim ve dönüÅŸüm geçirmektedir ve buna paralel olarak hem kamusal anlamda hem de özel sektördeki kurum ve kuruluÅŸlar aracılığıyla yeni bir form kazanırken aynı zamanda da gün geçtikçe güçlenmektedir.
​
Endüstri anlamında firmaların bu sürece katkı saÄŸladıkları görünmekle birlikte bu konuda hem üretilen içerikler hem de kullanıcılar üzerine yapılacak çalışmalar tabloyu daha da netleÅŸtirecektir.
KAYNAKÇA
Makale ve Tezler
Bozkurt, A. (2017). Türkiye’de uzaktan eÄŸitimin dünü, bugünü ve yarını AçıköÄŸretim Uygulamaları ve AraÅŸtırmaları Dergisi 3(2), 85-124
Bulunmaz, B. (2014). Yeni medya eski medyaya karşı: savaşı kim kazandı ya da kim kazanacak?. Karadeniz Teknik Üniversitesi Ä°letiÅŸim AraÅŸtırmaları Dergisi 4(1), 22-29
Dikmen, E. Åž. (2017). Türkiye’de televizyon yayıncılığının dönüÅŸümü: sosyal tv yayıncılığı. GümüÅŸhane Üniversitesi Ä°letiÅŸim Fakültesi Elektronik Dergisi 5(1), 425-448
Kırık, A. M. (2014). Uzaktan eÄŸitimin tarihsel geliÅŸimi ve Türkiye’deki durumu. Marmara Ä°letiÅŸim Dergisi (21), 73-94
Oral, B. ve KenanoÄŸlu, R. (2012). Web tabanlı uzaktan eÄŸitim sistemlerinin öÄŸrenci baÅŸarısına ve bilgisayara yönelik tutumlarına etkisi. Elektronik EÄŸitim Bilimleri Dergisi 1(2), 58-67
Parlak, A. (2005). Ä°nternet ve Türkiye’de internetin geliÅŸimi. Fırat Üniversitesi Mühendislik Fakültesi, Elazığ.
RTÜK (2014). Yayınlarda program türleri kod, tanım ve sınıflandırmaları. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, Ankara, 11-21
Yanık, A. (2014). Yeni medya kullanımındaki akış deneyiminin risk algısı ve online turistik satın alma niyetine etkisi Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
Yanık, A. (2016). Yeni medya nedir ne değildir?. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 9(45), 898-910
​
İnternet Kaynakları
Coursera (EriÅŸim tarihi: 12 Ocak 2023 https://www.weforum.org/agenda/2022/01/online-learning-courses-reskill-skills-gap/)
Internet (EriÅŸim tarihi: 12 Ocak 2023 https://en.wikipedia.org/wiki/Internet)
İnternet kullanım istatistikleri (Erişim tarihi: 12 Ocak 2023 https://www.internetworldstats.com/emarketing.htm)
Uzaktan EÄŸitim (EriÅŸim tarihi: 12 Ocak 2023 http://www.uzaktan-egitim.net/)
Ülkeler (EriÅŸim tarihi: 12 Ocak 2023 http://www.canaktan.org/egitim/egitim-metodoloji/uzaktan-egitim.htm)